Ranking Wspólnoty „Wydatków inwestycyjnych samorządów 2014–2016” nie skłania do pozytywnych wniosków, ale eksperci pozwalają na optymizm, sugerując, że niekorzystna tendencja słabnie, bo 2017 r. przynosi sygnały poprawy. Ich zdaniem 2016 r. położył kres malejącym wskaźnikom inwestycyjnym.
Opublikowany przez „Wspólnotę” ranking obejmuje dane za lata 2014–2016. Statystyki wyraźnie wskazują, że od 2010 r. jednostki samorządu terytorialnego odnotowują systematyczny spadek poziomu inwestycji, przy czym 2016 r. był pod tym względem wyjątkowo niekorzystny (wielkość budżetowych wydatków majątkowych spadła wówczas do najniższego poziomu od 2005 r.). Obserwatorzy słupków, znający tematykę i zasady ekonomii, są zgodni, że teraz będzie tylko lepiej. Dobre prognozy wiążą się przede wszystkim z wykorzystaniem funduszy unijnych z budżetu na lata 2013–2020. Już w pierwszym kwartale 2017 r. wydatki majątkowe były o ponad 15 proc. wyższe niż w analogicznym okresie poprzedniego roku.
Ranking inwestycji samorządowych opracowywany jest z uwzględnieniem danych o spółkach komunalnych. Spółki te działają w miastach wojewódzkich, miastach na prawach powiatu i miastach powiatowych. Dane te, choć niepełne i oparte na nadsyłanych ankietach, pozwalają sądzić, że spadek inwestycji w 2016 r. odnosił się nie tylko do budżetów samorządowych, lecz także do projektów prowadzonych przez spółki, a wręcz był jeszcze wyraźniejszy niż w przypadku wydatków budżetowych.
O ile kilka lat temu dotacje unijne (bez środków własnych na współfinansowanie) stanowiły ponad 20 proc. inwestycji gminnych i powiatowych, a w województwach zbliżały się nawet 50 proc., w 2016 r. nastąpił drastyczny spadek wskaźnika we wszystkich kategoriach jednostek samorządowych – w województwach do ok. 20 proc., a w gminach i powiatach do kilku procent. Podobna tendencja dotyczyła wydatków inwestycyjnych spółek komunalnych.
Wraz ze słupkami wydatków samorządów ewoluowały ich kierunki. W powiatach i województwach od dłuższego czasu dominują inwestycje transportowe związane z infrastrukturą drogową i kolejową. Równolegle odnotowuje się systematyczny spadek inwestycji w infrastrukturę ochrony zdrowia, która była wiodącą kategorią wydatków samorządów wojewódzkich i powiatowych w pierwszych latach ich funkcjonowania. W powiatach widzimy także spadek udziału inwestycji oświatowych. Podobna tendencja dotyczy miast na prawach powiatu i gmin – tam też inwestuje się głównie w infrastrukturę związaną z gospodarką komunalną i transportem, natomiast stale spada udział inwestycji oświatowych.
Wcześniej za główny wskaźnik przyjmowano inwestycje w infrastrukturę techniczną, którym swego czasu przypisywano wiodącą rolę w stwarzaniu warunków dla rozwoju gospodarczego. Z czasem luka infrastrukturalna się wypełniła, a priorytetem stały się inne potrzeby, związane również z usługami społecznymi.
Na ostateczny kształt zestawienia wpływa średnia z ostatnich trzech lat. Ma to na celu uniknięcie dużych chwilowych wahań wskaźnika będącego podstawą rankingu. Mimo to ranking wydatków inwestycyjnych należy do zestawień, w których pozycja samorządów zmienia się najszybciej, co pokazują poszczególne kategorie, gdzie liderzy zmienili się w porównaniu z ubiegłorocznym zestawieniem (dotyczy to małych miast, miast powiatowych, powiatów). Niezmienna została pozycja liderów wśród gmin wiejskich (Kleszczów), miast na prawach powiatu (Gliwice), miast wojewódzkich (Toruń) i województw (warmińsko-mazurskie).
Wśród miast wojewódzkich spektakularny sukces odniósł Kraków, awansując na szczyt zestawienia z 12. miejsca. Lublin, Olsztyn, Katowice inwestowały w okresie 2014–2016 mniej niż w poprzednich latach. Zasadniczo rok 2016 był dla miast pod względem realizowanych inwestycji bardzo niekorzystny, co jest zrozumiałe – kończyło się rozliczanie poprzedniej perspektywy unijnej i powoli ruszały prace nad aplikacjami o dotacje w ramach nowych programów. Czas pokaże, czy kolejne lata przyniosą wyraźną poprawę.
Jarocin awansował na pozycję lidera z 11. miejsca, a Tomaszów Mazowiecki z 36. miejsca na trzecią pozycję. W grupie miasteczek uwagę zwracają największe inwestycje, które z pewnością zaważyły na wynikach rankingu. Duszniki-Zdrój (skok z 60. na 11. miejsce) wzbogaciły się o nowy obiekt sportowy Duszniki Arena – jeden z najnowocześniejszych ośrodków biathlonowych w Europie o wartości 20 mln zł (miasto przeznaczyło na budowę ze swoich środków 4,4 mln zł). Oprócz Areny powstał tu tor wrotkarski o wartości 1,6 mln zł. Kazimierz Dolny dzięki inwestycjom znalazł się w pierwszej dziesiątce (7. miejsce), awansując z 49. pozycji.
Choćby województwo podlaskie, które uplasowało się na drugim miejscu, wydało na inwestycje ponad trzykrotnie więcej niż uznawane za zamożne województwo wielkopolskie (przedostatnia pozycja). Największe inwestycje województw, które znalazły się w ścisłej czołówce, na pierwszych trzech miejscach rankingu, obejmują drogi, szpitale, lotnisko oraz centra konferencyjne i kulturalne.
Wśród powiatów od kilku lat przodują niezmiennie powiaty przasnyski i lidzbarski. Imponujący awans do pierwszej piętnastki odnotowały powiaty sokólski (z 34. miejsca) i pułtuski (z 67. miejsca). W przypadku pierwszego z nich kluczowe były zrealizowane inwestycje drogowe (w latach 2014–2016 kosztem ponad 54 mln zł przebudowano ponad 111 km dróg), wpływające na rozwój społeczno-gospodarczy, jak również modernizacja obiektów szkolnych (zadanie o wartości 8 mln zł, dofinansowane z RPO województwa podlaskiego).
W latach 2014–2016 najważniejsze zadania dotyczyły tu przebudowy ponad 50 km dróg, budowy sali sportowej przy licem, siedziby starostwa i Domu Pomocy Społecznej w Pułtusku dla osób przewlekle chorych psychicznie, termomodernizacji obiektów publicznych, ale nie bez znaczenia były też liczne projekty z zakresu oświaty i pomocy społecznej.
Gminy wiejskie stawiają przede wszystkim na inwestycje poprawiające komfort życia lokalnych społeczności. Dlatego wśród realizowanych projektów prym wiodą drogi, szkoły, ścieżki rowerowe, remonty i budowa obiektów rekreacyjnych i kulturalnych. Wójtowie dbają też w miarę możliwości o poprawę lokalnego rynku pracy, przygotowując działki pod inwestycje.
Na podium niezmiennie króluje Kleszczów, a drugiego miejsca bronią Ożarowice. Pierwszą trójkę zamyka Rząśnia (awans z piątego miejsca), której pozycji ustąpiła gmina Sulmierzyce. Dodatkowo w pierwszej dziesiątce Krokowa utrzymała siódme miejsce, a zmiany, które nastąpiły, są nieznaczne, co zapewne wynika z porównywalnej skali inwestycji realizowanych pod kątem mieszkańców, którzy mają podobne potrzeby.
Dodaj komentarz