Decyzja Nr 141/MON – ewolucja czy marsz w miejscu?

Opublikowano: 5 września 2017

5 lipca 2017 r. wydano dokument “Decyzja Nr 141/MON” Ministra Obrony Narodowej w sprawie systemu pozyskiwania, eksploatacji i wycofywania sprzętu wojskowego Sił Zbrojnych RP. Zaskoczeniem dla obserwatorów jest brak rewolucyjnych, spektakularnych zmian w dotychczasowych regulacjach prawnych. Akt ten jawi się raczej jako uporządkowanie istniejących przepisów i procedur.

Decyzja Nr 141/MON Ministra Obrony Narodowej w sprawie systemu pozyskiwania, eksploatacji i wycofywania sprzętu wojskowego Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. Urz. MON z 2017 roku, poz. 149.) weszła w życie 6 lipca. Akt ten uchylił obowiązującą dotychczas Decyzję Nr 72/MON w sprawie pozyskiwania sprzętu wojskowego i usług dla Sił Zbrojnych RP (Dz. Urz. MON z 2013 roku, poz. 78.). Zastąpienie jednego aktu prawnego kolejnym mogłoby sugerować poważne, rewolucyjne wręcz zmiany w systemie pozyskiwania sprzętu wojskowego lub nawet jego stworzenie od nowa. Jednakże lektura nowej decyzji pod tym kątem przynosi rozczarowanie. Próżno szukać w niej spektakularnych zmian. Tak naprawdę dziwi fakt, iż resort zdecydował się na stworzenie nowego aktu prawnego, zamiast ograniczyć się do nowelizacji dotychczas obowiązującej Decyzji Nr 72/MON.

Coś ważnego kiełkuje

Jak zostało wcześniej wspomniane, decyzja Nr 141/MON nie wprowadza zmian, które w sposób istotny rewolucjonizowały istniejący system. Jednakże błędem byłoby stwierdzenie, iż w nowym akcie prawnym poważnych zmian zabrakło. W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na §3. Zawierający katalog okoliczności, w których nie stosuje się przepisów tego aktu prawnego. I tak w porównaniu do analogicznego katalogu z Decyzji Nr 72/MON zostały dopisane dwa punkty: 4., 5. i 9.

Pierwszy z nich dotyczy sprzętu wojskowego i usług, dla których gestorem jest Narodowe Centrum Kryptologii (NCK), na potrzeby zapewnienia wymaganego poziomu bezpieczeństwa w systemach teleinformatycznych resortu obrony narodowej i Sił Zbrojnych. W drugim przypadku decyzja nie ma zastosowania do sprzętu wojskowego lub usług, dla których na podstawie decyzji dotyczącej pozyskiwania sprzętu wojskowego Wojsk Obrony Terytorialnej gestorem jest Dowództwo Wojsk Obrony Terytorialnej. Punkt 9. natomiast wyłącza przepisy decyzji w stosunku do pozyskiwania części, komponentów, podzespołów sprzętu wojskowego lub technicznych środków materiałowych do sprzętu wojskowego oraz dostaw i usług związanych z jego eksploatacją lub utrzymaniem.

Nowy uczestnik systemu

Za zmianę, która ma doniosłe znaczenie, należy uznać włączenie dyrektora departamentu polityki zbrojeniowej do katalogu uczestników systemu pozyskiwania sprzętu wojskowego. Kompetencje tego organu zostały określone w §12. Decyzji Nr 141/MON w sposób otwarty (podobnie zresztą jak kompetencje pozostałych uczestników), albowiem wykonuje on czynności niezastrzeżone dla innych funkcyjnych w resorcie obrony osób.

Dyrektor DPZ w szczególności: odpowiada za monitorowanie funkcjonowania systemu pozyskiwania sprzętu wojskowego; przeprowadza audyt obszaru funkcjonowania systemu pozyskiwania sprzętu wojskowego; opracowuje raport o stanie funkcjonowania systemu pozyskiwania sprzętu wojskowego; opracowuje projekt decyzji w sprawie pozyskania sprzętu wojskowego lub usługi w trybie lub na zasadach innych niż określone w decyzji; opiniuje i uzgadnia dokumenty na zasadach określonych w decyzji; opracowuje projekt decyzji w sprawie powołania zespołu do przeprowadzenia procedury pozyskania sprzętu wojskowego w ramach pilnej potrzeby operacyjnej.

Dyrektor DZP na mocy §99. Decyzji otrzymał kompetencje zwracania się do komórek lub jednostek organizacyjnych Ministerstwa Obrony Narodowej, które są uczestnikami systemu pozyskiwania sprzętu wojskowego, o przekazanie dostępnych informacji lub dokumentów dotyczących funkcjonowania tego systemu. Zgodnie z ust. 2. tego przepisu na jego wniosek szefowie komórek lub jednostek organizacyjnych resortu (uczestnicy systemu pozyskiwania) są zobowiązani opracowywać i przesyłać mu okresowe sprawozdania lub raporty, obejmujące w części system pozyskiwania sprzętu wojskowego lub jego całość.

Kolejne ważne uprawnienia i obowiązki dyrektora DPZ zostały określone w §100 i §101. Otóż zobowiązano go do przeprowadzania na podstawie decyzji sekretarza stanu w Ministerstwie Obrony Narodowej audytu obszaru funkcjonowania systemu pozyskiwania sprzętu wojskowego wskazanego w decyzji. Wnioski z niego są następnie przezeń opiniowane z szefem, dyrektorem lub dowódcą jednostki czy też komórki organizacyjnej resortu, która realizuje działania w przedmiotowym obszarze, i wraz z rekomendacjami przedstawiane sekretarzowi stanu.

Ponadto do dnia 30 kwietnia każdego roku dyrektor DPZ jest obowiązany przedstawić sekretarzowi stanu w MON raport o stanie funkcjonowania systemu pozyskiwania sprzętu wojskowego za rok poprzedni wraz z propozycjami działań doskonalących. Są to nowe sfery działania, których nie było w poprzedniej, uchylonej Decyzji Nr 72/MON.

Kompetencje innych członków systemu

Analizując przepisy Decyzji Nr 141/MON w zestawieniu z decyzją poprzednią, nie sposób nie zauważyć poważnej zmiany w zakresie kompetencji sekretarza stanu, który obecnie już jedynie nadzoruje funkcjonowanie systemu pozyskiwania sprzętu wojskowego, a nie kieruje nim. Na podstawie nowych przepisów nie może on ustanawiać programów uzbrojenia oraz nadzorować ich realizacji (§10. pkt 4. poprzedniej decyzji).

Jednakże z drugiej strony Decyzja Nr 141/MON nadała mu w §54. uprawnienie do nakazania powtórzenia części lub całości fazy analityczno-koncepcyjnej, w szczególności gdy zaproponowana w studium wykonalności koncepcja techniczna nie gwarantuje osiągnięcia zdolności ujętych w wymaganiach operacyjnych lub taktyczno-technicznych lub dokonana ocena występowania podstawowego interesu bezpieczeństwa państwa, w rozumieniu przepisów dotyczących szczegółowego trybu postępowania w zakresie kwalifikowania zamówień i oceny występowania podstawowego interesu bezpieczeństwa państwa, będzie miała wpływ na treść dokumentów fazy analityczno-koncepcyjnej.

Szefowi Inspektoratu Uzbrojenia odebrano uprawnienie inicjowania ustanowienia programu uzbrojenia oraz zatwierdzania karty programu uzbrojenia. Z listy jego kompetencji zniknęło również powoływanie dyrektorów programów uzbrojenia.

Warto się przyjrzeć również kompetencjom Szefa Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych. Jakkolwiek ogólny katalog jego uprawnień z §15. nowej decyzji jest praktycznie tożsamy z treścią §13. Decyzji Nr 72/MON, to należy zwrócić uwagę na §26. Decyzji Nr 141/MON, z którego wynika, iż SIWSZ jest odpowiedzialny za określenie procedury pozyskiwania wszelkich części, komponentów, podzespołów sprzętu wojskowego lub technicznych środków materiałowych do sprzętu wojskowego oraz dostaw i usług związanych z eksploatacją i utrzymaniem sprzętu wojskowego (w tym pozyskiwanym w ramach programu FMS – Foreign Military Sale, finansowanych ze środków pomocowych przyznanych RP przez rząd USA w ramach FMF – Foreign Military Financing – lub ze środków budżetowych MON).

W ust. 2. przepis ten przewiduje, iż określona wyżej procedura winna w szczególności uwzględniać zasady pozyskiwania wszelkich części, komponentów, podzespołów sprzętu wojskowego lub technicznych środków materiałowych do sprzętu wojskowego oraz dostaw i usług związanych z eksploatacją i utrzymaniem sprzętu wojskowego, a w szczególności: właściwość i czynności uczestników procesu ich pozyskania; określenie wymagań dla tych artykułów, w szczególności wymagań eksploatacyjno-technicznych w zakresie parametrów technicznych; postanowienia decyzji dotyczące pozyskiwania usług.

Zastosowanie programu FMS implikuje konieczność uwzględnienia w omawianej procedurze zrealizowania zamówień zgodnie z amerykańskim systemem kontraktowania sprzętu wojskowego FMS według zasad określonych w „Security Assistance Management Manual Department of Defence 5105.38-M”. Procedury, o których mowa w §26. decyzji, podlegają uzgodnieniu z DPZ.

W §17. Decyzji Nr 141/MON rozwinięto dość ogólne sformułowanie, iż Centralny Organ Logistyczny (COL) uczestniczy w realizacji poszczególnych faz cyklu „życia” sprzętu wojskowego. Kompetencje (katalog otwarty) wypunktowano, dając COL legitymację do: opiniowania i uzgadniania dokumentów niezbędnych do pozyskania sprzętu wojskowego; opracowywania zasad i norm wsparcia i zabezpieczenia logistycznego sprzętu wojskowego, w tym określania norm eksploatacyjnych, za wyjątkiem normy docelowej eksploatacji; planowania i organizowania procesu wsparcia i zabezpieczenia logistycznego sprzętu wojskowego oraz szkolenia personelu technicznego; realizacji zadań wynikających z przyjętych procedur w zakresie pozyskiwania, wprowadzania, eksploatacji i wycofywania z sił zbrojnych sprzętu wojskowego; organizowania (z inicjatywy własnej, w porozumieniu z gestorem lub na wniosek gestora) procesu modyfikacji sprzętu wojskowego, w tym opracowywania i uzgadniania z właściwymi komórkami lub jednostkami organizacyjnymi MON wymagań technicznych na modyfikację sprzętu wojskowego.

Zmiany, polegające na rozszerzeniu uprawnień IWSZ oraz COL, należy ocenić jednoznacznie pozytywnie. Nareszcie podmioty, które tak naprawdę dysponują bodaj największą wiedzą w zakresie technicznych i organizacyjnych warunków eksploatacji, utrzymania i ewentualnej modernizacji sprzętu wojskowego otrzymały realny wpływ na decyzje podejmowane w ramach systemu pozyskiwania tego sprzętu.

Dopuszczalne odmienności w systemie

Jakkolwiek powyżej opisane zmiany są w dużej części ważne, to nie stanowią żadnej rewolucji w systemie pozyskiwania sprzętu wojskowego i nie są zmianą najważniejszą, z którą możemy się zetknąć przy lekturze Decyzji Nr 141/MON. W mojej ocenie clou nowej regulacji stanowi §102. decyzji. Jest to przepis, który nie miał swojego odpowiednika w poprzednio obowiązującej regulacji.

Na jego podstawie możliwe jest ustalenie odmiennego niż określony w Decyzji Nr 141/MON sposobu pozyskania sprzętu wojskowego lub usług. Znamienne jest to, iż zastosowanie takiego wyjątku możliwe jest na każdym etapie i w każdej fazie systemu pozyskiwania sprzętu wojskowego, i może mieć miejsce w szczególności ze względów technicznych, organizacyjnych, ekonomicznych lub celowościowych.

Ustalenie odmiennego sposobu pozyskania sprzętu wojskowego lub usług według omawianego uregulowania możliwe jest z uwagi na: wymagany termin pozyskania sprzętu wojskowego, w szczególności takiego, którego gestorem nie jest Dowództwo Wojsk Obrony Terytorialnej, a przeznaczonego dla Wojsk Obrony Terytorialnej; złożoność sprzętu wojskowego; pozyskiwanie sprzętu wojskowego lub usług ściśle powiązanych z realizacją niezbędnej infrastruktury przeznaczonej do montażu lub funkcjonowania sprzętu wojskowego.

O jego zastosowaniu decyduje minister obrony narodowej w drodze decyzji (jeżeli szacunkowy koszt pozyskania sprzętu wojskowego lub usługi przekracza lub jest równy kwocie 100 mln zł) lub sekretarz stanu w MON, gdy koszt ten jest mniejszy niż 100 mln zł, przy czym projekt decyzji przygotowywany jest przez departament polityki zbrojeniowej i podlega uzgodnieniu z biurem do spraw procedur antykorupcyjnych oraz z zainteresowanymi komórkami lub jednostkami organizacyjnymi resortu obrony narodowej.

Zgodnie z treścią §102. ust. 5. Decyzji departament polityki zbrojeniowej w jej uzasadnieniu winien przedstawić wszelkie przesłanki faktyczne, prawne i merytoryczne, potwierdzające racjonalność proponowanych środków i metod, oraz uzyskane korzyści w odniesieniu do środków i metod stosowanych w niniejszym dokumencie.

Jest to potencjalnie bardzo doniosła zmiana w porównaniu do stanu prawnego obowiązującego na podstawie poprzedniej Decyzji Nr 72/MON, a jej potencjalne skutki są bardzo trudne do jednoznacznej oceny. Na podstawie decyzji przygotowanej przez departament polityki zbrojeniowej, której dyrektor – jak wspomniałem powyżej – otrzymał dość szerokie kompetencje, resort będzie dysponował stosunkowo dużą swobodą co do wyboru i zakupu sprzętu wojskowego.

Wątpliwości budzi zupełny brak wyjaśnienia, jak miałby wyglądać ów „odmienny niż określony w decyzji sposób”. Nie jest jasne, co tak naprawdę kryje się za treścią §102. Decyzji Nr 141/MON. Czy będzie to przepis, dający ministrowi/sekretarzowi stanu możliwość ominięcia w pewnych sytuacjach trybu przetargowego i udzielenia zamówienia wybranemu dostawcy z wolnej ręki? Czy będzie to narzędzie używane w celu ominięcia „urzędniczej obstrukcji” w sytuacji, gdy postępowanie na zamówienie „utknie” pomiędzy poszczególnymi trybami biurokratycznej machiny? Nie sposób w tej chwili odpowiedzieć na te pytania.

Faktem jest, iż nowa regulacja stanowi bardzo silne narzędzie w rękach MON, które potencjalnie może w pewnych sytuacjach wyłączyć zastosowanie decyzji oraz skierować proces wyboru i zakupu sprzętu wojskowego na zupełnie inne, nie określone w dokumencie tory. Pytanie tylko, jak wpłynie to na konkurencję na rynku zbrojeniowym.

Podsumowując, Decyzja Nr 141/MON – jakkolwiek w większej części wprowadza jedynie kosmetyczne zmiany – zawiera przepisy, które mogą mieć potencjalnie doniosłe znaczenie w systemie pozyskiwania sprzętu wojskowego. Jest ona trudna do jednoznacznej oceny. Zmiana zakresu kompetencji poszczególnych uczestników systemu winna być oceniona pozytywnie, albowiem przynajmniej w teorii ma prowadzić do usprawnienia działania procedur i odciążenia niektórych organów ze zbędnych czynności. Natomiast zmiana wprowadzona na mocy §102. musi poczekać na ocenę.

Niedookreśloność tego przepisu, zamierzona czy też nie, nie pozwala na jego dokładną wykładnię, którą umożliwi jedynie praktyka i pragmatyka resortu. Jednakże w mojej ocenie już teraz MON powinien pomyśleć nad zmianą tego przepisu, by uczynić go bardziej przejrzystym i precyzyjnym.

Tekst: Piotr Dudek

Udostępnij ten post:



Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *


Powiązane treści
Marcin Jurzysta
NGO-sy na całym świecie są dobrem publicznym, bo wch...
Foteliki samochodowe dla dzieci to niezbędny element wyposaż...
Social Media
Pokaż mi swoje social media, a powiem Ci kim jesteś?...
Bitcoin
Każdy, kto miał kiedyś styczność z Bitcoinem ma zapewne świa...
Piotr Krasnodębski
Wiem, że argumenty podawane w teorii wzbudzają wątpl...