Dwór w Koszutach powstał około 1760 roku, prawdopodobnie dla Józefa Zabłockiego. Wzniesiony został na planie prostokąta z narożnymi alkierzami. Jest to budynek parterowy z mieszkalnym poddaszem, orientowany „na godzinę jedenastą”, tj. z elewacją frontową zwróconą na południe, z lekkim odchyleniem na wschód. Zbudowano go w oparciu o konstrukcję szkieletową z modrzewia, wypełnioną gliną, na dębowej podwalinie z fragmentami murowanymi z cegieł: kominem i półokrągłym ryzalitem salonu.
Korpus główny dworu przykryto dachem łamanym w typie mansardy, natomiast alkierze nakryto dachami baniastymi. Do 1902 roku pokryty był gontem, później czarną dachówką. W 1983 roku przywrócono pokrycie dachu gontem. W drugiej połowie XIX w. do drzwi wejściowych prawdopodobnie dobudowano drewnianą werandę, przez co dodatkowo podkreślono symetrię budynku. Dwór był otynkowany. Wejście główne prowadziło przez werandę i sień do reprezentacyjnego owalnego salonu, położonego centralnie. Po prawej i lewej stronie sieni i salonu umieszczono po dwa pokoje. W szczytowych partiach budynku, w różnym okresie wzniesiono po dwa alkierze (frontowe i ogrodowe) wraz z przybudówkami międzyalkierzowymi. Wnętrze rozplanowano w sposób regularny i symetryczny. W dwóch rzędach pomieszczeń (traktach) poprowadzono komunikację wewnętrzną w układzie amfiladowym, a zabiegową klatkę schodową umieszczono w sieni. Pomieszczenia drugiej kondygnacji powtarzają symetryczny plan parteru.
Obecny wygląd dworu jest konsekwencją przebudowy przeprowadzonej w 1902 roku. Zmieniono wtedy kształt alkierzy ogrodowych i dobudowano niewielkie alkierze frontowe. Stała ekspozycja pt.: „Mała siedziba ziemiańska w Wielkopolsce” pod względem funkcjonalnym powtórzyła ten dawny układ. Pomieszczenia ekspozycyjne wyposażone są w meble, przedmioty codziennego użytku i obrazy z XVIII, XIX i początku XX wieku, oddając realia mieszkania z przełomu XIX i XX wieku.
W sąsiedztwie dworu znajduje się oficyna pochodząca prawdopodobnie z połowy XIX wieku. Mieściła kiedyś kuchnię, pokoje gościnne, biuro. W pobliżu dworu można z kolei zobaczyć kościół neobarokowy z 1930 roku, którego projektantem był Kazimierz Ruciński. W oknach kościoła umieszczono kolorowe witraże z herbami właścicieli majątku. Na cmentarzu otaczającym kościół znajduje się grobowiec Napoleona Rekowskiego i jego żony Anieli.
Początki istnienia placówki muzealnej w Koszutach związane są z osobą miejscowego działacza kulturalno-oświatowego, regionalisty – Franciszka Kosińskiego. Zespół naukowców z Uniwersytetu A. Mickiewicza w Poznaniu, na czele z prof. dr. Józefem Bursztą, zapoznał się ze zbiorami pana Franciszka, gromadzonymi od lat. Okazały się rewelacyjne – dzięki tym artefaktom w dniu Tysiąclecia Państwa Polskiego i siedemsetlecia miasta Środy Wielkopolskiej, 22 lipca 1966 roku, nastąpiło uroczyste otwarcie Muzeum Ziemi Średzkiej. Do celów muzealnych przeznaczono dwa pokoje na piętrze dworu w Koszutach, a później powiększono ekspozycję do trzech pomieszczeń. Zgromadzone tu zestawy mebli oraz uzupełniające wystrój malarstwo, tkaniny i przykłady rzemiosła artystycznego – ustawione tak, by swobodnie poruszać się po wnętrzach – pozwalają odtworzyć wygląd i atmosferę szlacheckiego dworu, a pozostawione „mimochodem” drobne sprzęty dają wrażenie stałej obecności jego dawnych mieszkańców.
Według oficjalnych przewodników po muzeach i zbiorach w Polsce, Koszuty w roku 1966 określało się jako izbę pamiątek w dworze z XVIII wieku, powstałą ze zbiorów regionalisty Franciszka Kosińskiego. Na pełną realizację swoich marzeń Pan Franciszek czekał dziesięć lat. Dopiero po przeniesieniu miejscowej szkoły do Słupi Wielkiej cały dwór przeznaczono na funkcje muzealne. Znaczące powiększenie przestrzeni ekspozycyjnej pozwoliło na szersze ukazanie dziejów i kultury Ziemi Średzkiej. W gablotach umieszczono materiały dotyczące czasów Rzeczypospolitej Szlacheckiej, w tym historii sejmików wielkopolskich, powstań – listopadowego, Wiosny Ludów i styczniowego oraz powstania wielkopolskiego na Ziemi Średzkiej, czasów międzywojennych, okupacji hitlerowskiej, wyzwolenia i początków władzy ludowej.
Po śmierci Franciszka Kosińskiego, w październiku 1980 roku, zbiory w znacznym stopniu zostały umniejszone i potraktowane jako spadek odziedziczony przez rodzinę zmarłego. Ponowny remont dworu zakończono w 1985 roku. Przybyło wówczas wiele nowych eksponatów, które pozwoliły na odtworzenie dawnego charakteru ziemiańskiego domu. Podczas ponownego otwarcia Muzeum w 1985 roku zaprezentowano stałą ekspozycję pod nazwą „Mała siedziba ziemiańska w Wielkopolsce na przełomie XIX i XX wieku”, co umożliwiło poznanie w szerszym zakresie tradycji dworu szlacheckiego.
Obecnie Muzeum Ziemi Średzkiej „Dwór w Koszutach”, jako jednostka samorządu terytorialnego podlegająca burmistrzowi Miasta Środy Wielkopolskiej (od 1994 roku), nadal gromadzi muzealia związane z historią regionu średzkiego oraz z obyczajowością dworską. Kontynuuje prace konserwatorskie oraz remontowe w obrębie dworu i parku. Ciągłym zmianom podlega również stała ekspozycja. Organizowane są wystawy i koncerty, rozwijana jest również współpraca z innymi instytucjami i organizacjami propagującymi kulturę oraz z miejscowymi szkołami wszystkich szczebli.
Dwór w Koszutach dołączył do listy Pomników Historii – dzięki rozporządzeniu otrzymanemu z rąk prezydenta Andrzeja Dudy, wręczonemu w Pałacu Prezydenckim 20 kwietnia bieżącego roku. Prezydent, zwracając się do reprezentantów obiektów, które zostały wpisane na listę, powiedział: Ogromnie się cieszę, że z tym większą radością i z tym większym zainteresowaniem nasi rodacy i turyści z zagranicy będą przybywali, żeby te podziwiać te Państwa perełki naszej historii i kultury.
Dziękuję za piękne zabytkowe widoki.